Voda je životna sredina u kojoj je nastao život. Bez čiste i zdrave vode nema života. Kad presuše izvori pitke vode, čovjek tek tada shvati njen značaj.
Najstariji poznati bunari za dobijanje pitke vode potiču još iz vremena 4000 godina prije nove ere (Sumeranci u Mezopotamiji).
Prvu vodovodnu mrežu je napravio kralj Solomon u Jeruzalimu 1000 prije nove ere. Stari Rimljani su prvi usavršili prave vodovodne mreže sa olovnim cijevima. Posebno je interesantno to što su Rimljani odvajali vodu u tri klase:
Kruženje vode u prirodi se ostvaruje putem hidrološkog ciklusa. Isparavanja vode sa vodenih površina, tla i vegetacije vrši se pod uticajem sunčeve energije i vjetra. Isparena voda odlazi u atmosferu formirajući oblake, iz kojih se u vidu padavina, ponovo vraća na Zemlju (kiša, snijeg ili led zavisno od temperaturnih i drugih uvjeta u atmosferi).
Zahvaljujući fizikalnim osobinama vode i djelovanju sunčeve energije male količine slatkih voda na Zemljinoj kori su obnovljive. Globalno promatrano, ukupna količina padavina je jednaka količini isparene vode. Međutim, distribucija padavina i isparenja nije jednaka iznad mora, okeana i kopna. Sa mora i kopna više ispari vode, a manje se vraća u vidu padavina dok je iznad kopna obrnuto. Intezitet padavina iznad pojedinih područja kopna je različit i zavisi od geografske širine, prirodne vegetacije i od blizine vodenih površina i vodenih tokova. Po pravilu, u predjelima sa većom nadmorskom visinom, u predjelima koji su pokriveni šumama i iznad urbanih područja ima više padavina. Pustinjske oblasti, koje su bez vegetacije, godinama su bez padavina. Dio vode koja u vidu padavina dolazi na kopno ponire, dio otiče potocima i rijekama, dio ostaje kao površinska voda (jezera, močvare), a dio ponovo ispari u atmosferu. Sa okeana i mora ispari godišnje 454*103km3 vode, u okeane i mora ponovo pada 416*103km3 vode, dok vjetar nosi na kopno 38*103km3 vode. Sa kopna ispari 72*103 km3 vode, tako da zajedno sa vodom koju vjetar donosi sa morskih površina to čini 110*103km3 vode koja pada na kopno.
Vodni bilans kontinenata
Prosječne padavine na čitavoj planeti su oko 1130mm, ali se mijenjaju u izrazito širokom rasponu od pustinjskih zona praktično bez padavina, do nekih zona u tropskom pojasu sa padavinama preko 10000mm.
U zavisnosti od toga formira se i oticaj. U toku kišnih sezona nakon intezivnih padavina otekne rijekama u mora oko 2/3 ukupnog oticaja (vremenski vrlo neravnomjernog) oko 25•103km3, a samo oko 14•103km3 čini bazni ili osnovni oticaj sa kojim se može računati u toku cijele godine.
Vodno bogatstvo Bosne i Hercegovine
Na teritoriji Bosne i Hercegovine se godišnje formira oticaj prosječne vrijednosti od oko 38km3 vode. Računajući sa oko četiri miliona stanovnika, BiH raspolaže sa oko 9000m3 po stanovniku godišnje vlastitih površinskih voda i oko 120m3 po stanovniku godišnje podzemnih voda. Na osnovu ovih podataka bi se moglo zaključiti da je vodnost relativno visoka što je upravo i bila osnovna zabluda koja je utjecala na loše upravljanje vodama. Problemi proizilaze iz toga jer se radi o veoma velikim razlikama u veličini godičnjih padavina na teritoriji B&H, ali i o distribuciji oticanja u okviru godine, koja se uglavnom ne poklapa sa potrebama.
Najveće prosječne godišnje padavine su koncenrisane na jugoistoku zemlje gdje iznose 1500-2000mm. Nasuprot tome, sjeverni dijelovi zemlje, na kojima su potrebe za vodom veće, imaju znatno manje padavine od svega 700mm godišnje.
Vodni bilans Bosne i Hercegovine
Najstariji poznati bunari za dobijanje pitke vode potiču još iz vremena 4000 godina prije nove ere (Sumeranci u Mezopotamiji).
Prvu vodovodnu mrežu je napravio kralj Solomon u Jeruzalimu 1000 prije nove ere. Stari Rimljani su prvi usavršili prave vodovodne mreže sa olovnim cijevima. Posebno je interesantno to što su Rimljani odvajali vodu u tri klase:
- I klasa je bila za piće,
- II za kupališta,
- III za ispiranje kanalizacije.
Kruženje vode u prirodi se ostvaruje putem hidrološkog ciklusa. Isparavanja vode sa vodenih površina, tla i vegetacije vrši se pod uticajem sunčeve energije i vjetra. Isparena voda odlazi u atmosferu formirajući oblake, iz kojih se u vidu padavina, ponovo vraća na Zemlju (kiša, snijeg ili led zavisno od temperaturnih i drugih uvjeta u atmosferi).
Zahvaljujući fizikalnim osobinama vode i djelovanju sunčeve energije male količine slatkih voda na Zemljinoj kori su obnovljive. Globalno promatrano, ukupna količina padavina je jednaka količini isparene vode. Međutim, distribucija padavina i isparenja nije jednaka iznad mora, okeana i kopna. Sa mora i kopna više ispari vode, a manje se vraća u vidu padavina dok je iznad kopna obrnuto. Intezitet padavina iznad pojedinih područja kopna je različit i zavisi od geografske širine, prirodne vegetacije i od blizine vodenih površina i vodenih tokova. Po pravilu, u predjelima sa većom nadmorskom visinom, u predjelima koji su pokriveni šumama i iznad urbanih područja ima više padavina. Pustinjske oblasti, koje su bez vegetacije, godinama su bez padavina. Dio vode koja u vidu padavina dolazi na kopno ponire, dio otiče potocima i rijekama, dio ostaje kao površinska voda (jezera, močvare), a dio ponovo ispari u atmosferu. Sa okeana i mora ispari godišnje 454*103km3 vode, u okeane i mora ponovo pada 416*103km3 vode, dok vjetar nosi na kopno 38*103km3 vode. Sa kopna ispari 72*103 km3 vode, tako da zajedno sa vodom koju vjetar donosi sa morskih površina to čini 110*103km3 vode koja pada na kopno.
Vodni bilans kontinenata
Prosječne padavine na čitavoj planeti su oko 1130mm, ali se mijenjaju u izrazito širokom rasponu od pustinjskih zona praktično bez padavina, do nekih zona u tropskom pojasu sa padavinama preko 10000mm.
U zavisnosti od toga formira se i oticaj. U toku kišnih sezona nakon intezivnih padavina otekne rijekama u mora oko 2/3 ukupnog oticaja (vremenski vrlo neravnomjernog) oko 25•103km3, a samo oko 14•103km3 čini bazni ili osnovni oticaj sa kojim se može računati u toku cijele godine.
Vodno bogatstvo Bosne i Hercegovine
Na teritoriji Bosne i Hercegovine se godišnje formira oticaj prosječne vrijednosti od oko 38km3 vode. Računajući sa oko četiri miliona stanovnika, BiH raspolaže sa oko 9000m3 po stanovniku godišnje vlastitih površinskih voda i oko 120m3 po stanovniku godišnje podzemnih voda. Na osnovu ovih podataka bi se moglo zaključiti da je vodnost relativno visoka što je upravo i bila osnovna zabluda koja je utjecala na loše upravljanje vodama. Problemi proizilaze iz toga jer se radi o veoma velikim razlikama u veličini godičnjih padavina na teritoriji B&H, ali i o distribuciji oticanja u okviru godine, koja se uglavnom ne poklapa sa potrebama.
Najveće prosječne godišnje padavine su koncenrisane na jugoistoku zemlje gdje iznose 1500-2000mm. Nasuprot tome, sjeverni dijelovi zemlje, na kojima su potrebe za vodom veće, imaju znatno manje padavine od svega 700mm godišnje.
Vodni bilans Bosne i Hercegovine
- Površina BiH 51129 km2
- Padavine 1250 mm
Oticanje 750 mm
Koeficijent oticanja 60 mm - Isparavanje 500 mm
- Zapremina godišnjeg oticanja 38•109 m3
RSS Feed